Φωτογραφία

Ιστορία
Αρχαιολογία
Κοινωνική Ανθρωπολογία

Αναζήτηση στο αρχείο εκδηλώσεων

Η βιοαρχαιολογία σήμερα

Στις 21 Μαΐου 2008 και ώρα 18:00 στην Αίθουσα Πολυμέσων του ΙΑΚΑ (6ος όροφος) θα πραγματοποιηθεί στρογγυλό τραπέζι με το παραπάνω θέμα.Τη συζήτηση θα συντονίσει η Αντίκλεια Μουνδρέα-Αγραφιώτη.

Θεματική

Τα τελευταία τριάντα χρόνια οι μελέτες των οργανικών καταλοίπων των ανασκαφών(οστά ανθρώπων, ζώων, ψαριών, μαλάκια, καρποί, άνθρακες κλπ) πέρασαν από το στάδιο της περιγραφής και της ειδικευμένης ανάλυσης, στο στάδιο της διατύπωσης υποθέσεων και ερωτημάτων περιβαλλοντολογικής κατεύθυνσης. Μετά τη δεκαετία του '80, ο τομέας αυτός, κατεξοχήν διεπιστημονικός, κατονομάζεται πλέον "βιο-αρχαιολογία", ενώ κυριαρχούν ερωτήματα βιολογικής, παλαιοοικολογικής και ανθρωπολογικής φύσης. Σήμερα στις προσεγγίσεις της βιοαρχαιολογίας τα ερωτήματα και στόχοι περισσότερο αρχαιολογικής και πολιτισμικής, παρά βιολογικής υφής. Διαπιστώνεται παράλληλα μια βασική μεταβολή στην επιστημονική προέλευση των ερευνητών που ασκούν τη βιοαρχαιολογία: οποίοι προέρχονται πλέον περισσότερο από το χώρο της αρχαιολογίας, παρά από το χώρο των επιστημών της φύσης. Πως οι βιοαρχαιολόγοι βιώνουν αυτές τις αλλαγές στην πράξη, πως βλέπουν την εξέλιξη της βιοαρχαιολογίας στον 21ο αιώνα;

Στην στρογγυλή τράπεζα, «Η βιοαρχαιολογία σήμερα» θα συζητήσουμε αυτό το «διεπιστημονικό παράδοξο» με ειδικούς από τους κυριότερους τομείς της βιοαρχαιολογίας: τη μελέτη των ζωικών καταλοίπων (Κατερίνα Τρανταλίδου), του ανθρώπου (Σέβη Τριανταφύλλου), του θαλάσσιου κόσμου (Τάνια Θεοδωροπούλου), της ανθρακολογίας (Μαρία Ντίνου) και της αρχαιομετρίας (Γιώργο Φακορέλλη).

Περιλήψεις

Κατερίνα Τρανταλίδου
Η αρχαιοζωολογία χθες, σήμερα, αύριο

Θα μπορούσαμε, εν συντομία, να ορίσουμε την Αρχαιοζωολογία/ Ζωοαρχαιολογία ως την επιστήμη, που εξετάζει τις ποικίλες σχέσεις του Ανθρώπου με το Ζωικό Κόσμο, εν γένει, κατά το Παρελθόν.
Ο ορισμός αυτός διαχωρίζει την Αρχαιοζωολογία από την Παλαιοντολογία, γιατί η δεύτερη ασχολείται με την εξέλιξη των ειδών, του ανθρώπου συμπεριλαμβανομένου, αλλά δε συνδυάζει την ενδεχόμενη μεταξύ τους σχέση.
Παράλληλα, η Αρχαιοζωολογία διαφοροποιείται από την παλαιοζωολογία ή την οστεοαρχαιολογία, επειδή οι τομείς στους οποίους επεκτείνεται η πρώτη είναι πολλαπλοί και αφορούν στην εξημέρωση, στη διατροφή, στην οικονομία, στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου, στα ταφικά έθιμα, στην καλλιτεχνική έκφραση ιδεών και συναισθημάτων.
Στην Ελλάδα, μελέτες ανθρωπολογικού, ζωολογικού και βοτανολογικού υλικού, που αποκαλύπτονται σε αρχαιολογικούς ορίζοντες πραγματοποιούνται, αρχικά σποραδικά, από τις αρχές του 20ου αιώνα και εντεύθεν. Συνήθως δημοσιεύονται μαζί με τα υπόλοιπα ευρήματα από φυσικούς επιστήμονες που συνεργάζονται, κυρίως, με τις ξένες αρχαιολογικές σχολές που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Η αναγκαιότητά των μελετών, συγκεκριμενοποιείται περισσότερο τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες του 20ου αιώνα, οπότε πυκνώνουν και οι δημοσιεύσεις στην αγγλική, γερμανική και γαλλική γλώσσα.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, τα αρχαιολογικά τμήματα των Πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Θεσσαλίας, Ρόδου και Κρήτης προσπαθούν να ενσωματώσουν περισσότερο ή λιγότερο συστηματικά σειρές παραδόσεων και εργαστηριακών ασκήσεων στα προγράμματα των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών. Προγραμματισμένες εργαστηριακές ασκήσεις γίνονται στους χώρους της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας Ν. Ελλάδας, στην ανασκαφή Ακρωτηρίου Θήρας και σε άλλες, μεγάλης χρονικής διάρκειας, ανασκαφές.
Στην εξαιρετικά σύντομη παρουσίαση θα αναφερθούμε στη μεθοδολογία της επιστήμης και στην ιστορία της στον ελληνικό χώρο.

Σέβη Τριανταφύλλου
Η μελέτη των ανθρώπινων οστών στην Ελλάδα: προσεγγίσεις και αποκλίσεις από το παρελθόν και το παρόν

Η παρουσίαση αφορά συνοπτικά την ιστορία της μελέτης των ανθρώπινων οστών σε αρχαιολογικούς πληθυσμούς καθώς και τις επικρατούσες προσεγγίσεις: 1) η παραδοσιακή φυσική ανθρωπολογική προσέγγιση όπως διδάσκεται κυρίως από άτομα με προϋπηρεσία στην Ιατρική, Οδοντιατρική και Βιολογία και 2) η βιο-αρχαιολογική προσέγγιση όπως έχει επικρατήσει τα τελευταία 15 χρόνια στην Ελλάδα από άτομα κυρίως αρχαιολόγους που έχουν εκπαιδευτεί στη μελέτη των ανθρώπινων οστών. Βασικός σκοπός της παρουσίασης είναι να συζητηθούν οι εξελίξεις και προοπτικές του κλάδου στην Ελλάδα. Μέσα από αρχαιολογικά παραδείγματα από τον χώρο του Αιγαίου θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη βιο-αρχαιολογική προσέγγιση με σκοπό να αναδειχτεί η συμβολή της σε θέματα που αφορούν τη συζήτηση και ερμηνεία αρχαιολογικών ζητημάτων όπως η μεταχείριση των νεκρών, η δημογραφία, τα επίπεδα υγείας και οι διατροφικές συνήθειες αρχαίων πληθυσμών. Τέλος, θα περιγραφεί συνοπτικά η ανασκαφή ΥΕ νεκροταφείου στην Πελοπόννησο όπου έχουν εφαρμοστεί σε ένα μεγάλο μέρος σύγχρονες τεχνικές ανασκαφής, συλλογής και καταγραφής ταφικών συνόλων σε μία προσπάθεια διεπιστημονικής συνεργασίας ως παράδειγμα για τους μελλοντικούς συναδέλφους.

Τατιάνα Θεοδωροπούλου
Ανασκάπτοντας τη θάλασσα: ο άνθρωπος και το θαλάσσιο περιβάλλον μέσα από μια αρχαιολογική ματιά

Η θάλασσα αποτελεί έναν χώρο οικείο στους πληθυσμούς που έζησαν και ζουν γύρω από το Αιγαίο. Παρόλα αυτά η σχέση που ανέπτυξε ο άνθρωπος με αυτό το περιβάλλον στο παρελθόν δεν μας έχει αποκαλυφθεί στο σύνολό της. Η σύγχρονη επιστήμη διαθέτει εργαλεία που μας επιτρέπουν να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε τη σχέση αυτή. Ανάμεσα σε αυτά, οι νέες ειδικότητες της βιοαρχαιολογίας προσφέρουν σημαντικές μεθόδους ανασύστασης της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-υδάτινου κόσμου μέσα από τη μελέτη των καταλοίπων θαλασσίων οργανισμών. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών σε συνδυασμό με άλλες αρχαιλογικές προσεγγίσεις (αναπαραστάσεις, υλικός πολιτισμός, αρχαίες πηγές) μπορούν τελικά να οδηγήσουν σε μια πιο στερεή γνώση αυτού του ρευστού κόσμου.

Μαρία Ντίνου
Η ανθρακολογία: Δυνατότητες και προοπτικές

Η παρουσίαση αφορά στην Ανθρακολογία, την επιστήμη της Περιβαλλοντικής Αρχαιολογίας που μελετάει τον ξυλάνθρακα με κύριο στόχο να δώσει πληροφορίες για την τοπική βλάστηση, τις κυρίαρχες περιβαλλοντικές και κλιματικές συνθήκες σε μια περιοχή και τον τρόπο με τον οποίο οι ανθρώπινες ομάδες διαχειρίζονται το περιβάλλον, τις μεταβολές που προκαλούν σε αυτό και τελικά πως διαμορφώνουν το ανθρωπογενές τοπίο. Θα αναφερθούμε σύντομα στους σημαντικότερους σταθμούς κατά την πορεία διαμόρφωσης της ανθρακολογικής μεθόδου και θα παρουσιάσουμε τις βασικές αρχές και προϋποθέσεις για την εφαρμογή της σε αρχαιολογικές θέσεις. Διεξοδικότερη αναφορά θα γίνει στις υπάρχουσες πληροφορίες από τον ελλαδικό χώρο με σκοπό να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα για τις προοπτικές και το μέλλον της περιβαλλοντικής έρευνας στη χώρα μας.

Γιώργος Φακορέλλης
Απόλυτη χρονολόγηση οργανικών καταλοίπων και παλαιοδίαιτα


ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας