Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Αρχαιολογία
Ανασκαφή Ωρωπού (1996-2011)
Επιστημονικός υπεύθυνος: Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν
Οι ανασκαφές στη Σκάλα Ωρωπού Αττικής (οικόπεδο Ο.Σ.Κ.) διενεργήθηκαν κάθε καλοκαίρι από το 1996 έως το 2011, υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή της Κλασικής Αρχαιολογίας κ. Αλ. Μαζαράκη Αινιάνος υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Εκτός από την Αρχαιολογική Εταιρεία, η ανασκαφή χρηματοδοτείται από τα Ιδρύματα Ψύχα, Ι. Κωστοπούλου, Institute for Aegean Prehistory. Βασιζόμενοι τόσο στις φιλολογικές μαρτυρίες (Θουκυδίδη [ΙΙ, 23, 3], Αριστοτέλη [Στ. Βυζ. λ. Τανάγρα, Ωρωπός και Αrist. Fr. 613 Rose] και Στράβωνα [ΙΧ, 404]), όσο κατά αρχαιολογικά δεδομένα, ο προκλασικός Ωρωπός θα πρέπει να ταυτιστεί με την ομηρική Γραία (Ιλιάδα Β, 498).
Οι πολυετείς ανασκαφικές έρευνες έχουν φέρει στο φως τον πιο εκτεταμένο και καλοδιατηρημένο οικισμό των πρώιμων ιστορικών χρόνων της Ηπειρωτικής Ελλάδας.
Στον Κεντρικό Τομέα της ανασκαφής ήρθε στο φως ένα εκτεταμένο συγκρότημα ελλειψοειδών, αψιδωτών και κυκλικών κτιρίων, καθώς και περιβόλων, που ήταν σε χρήση από τα μέσα του 8ου έως τα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Ορισμένα από τα κτίρια χρησίμευαν ως εργαστήρια για την κατεργασία μετάλλων (κυρίως σιδήρου και χαλκού).
Στο Νότιο Τομέα αποκαλύφθηκε δρόμος της αρχαϊκής περιόδου και παρόδια κτίρια.
Στον Ανατολικό Τομέα ερευνήθηκε αποθέτης της κλασικής περιόδου και αποκαλύφθηκε τμήμα ισχυρού τοίχου ο οποίος παρακολουθούσε την αριστερή κοίτη παρακείμενου χειμάρρου. Στο Δυτικό Τομέα η ανασκαφή έχει οδηγήσει στην αποκάλυψη πολυάριθμων παρόμοιων κτιρίων και περιβόλων του Γεωμετρικού-αρχαϊκού οικισμού, καθώς και ένα μνημειώδες οικοδόμημα της πρώιμης αρχαϊκής περιόδου που θα ήταν δυνατόν να ταυτιστεί με την πρώιμη Αγορά του Ωρωπού, ή με στρατόπεδο. Τέλος, αποκαλύφθηκε και μια αρχαϊκή οικία τύπου «παστάδος».
Τόσο στο Δυτικό όσο και στον Κεντρικό Τομέα της ανασκαφής διαπιστώθηκε η παρουσία επτά επάλληλων φάσεων, η πρώτη δίχως αρχιτεκτονικά λείψανα, που εκτείνονται, όπως πιστοποιούν τα κινητά ευρήματα, από τα μέσα του 8ου έως και τα τέλη περίπου του 7ου π.Χ. αι. Αξίζει πάντως να μνημονευτεί ότι στον Δυτικό τομέα συλλέχτηκαν και μεμονωμένα ευρήματα του τέλους του 10ου και του 9ου αι. π.Χ. Τουλάχιστον δύο ακόμη αρχιτεκτονικές φάσεις ανάγονται στον 6ο π.Χ. αι. (Φάσεις 8-9).
Φαίνεται πως οι συχνές και ενίοτε καταστρεπτικές πλημμύρες ανάγκασαν τους κατοίκους της περιοχής να εγκαταλείψουν οριστικά το συγκεκριμένο χώρο στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. και να μετακινηθούν στη θέση της πόλης του Ωρωπού των κλασικών χρόνων, ενώ στην περιοχή του προκλασικού οικισμού αναπτύχθηκε το Δυτικό νεκροταφείο της νέας πόλης.