Ιστορία
Αρχαιολογία
Κοινωνική Ανθρωπολογία

Προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών

Πολιτική του Σώματος

  • Κωδικός: ΚΑ2211
  • Κατεύθυνση: Κοινωνική Ανθρωπολογία
  • Κατηγορία: Εμβάθυνσης
  • Ώρες διδασκαλίας ανά εξάμηνο: 39
  • Μονάδες ECTS: 5.0
  • Διδάχθηκε: 2021-2022 χειμερινό, 2017-2018 εαρινό

Περίληψη

Στο επίκεντρο του προβληματισμού που το μάθημα αυτό επιδιώκει να καλλιεργήσει βρίσκεται το σώμα ως φορέας κοινωνικο-πολιτισμικών αναφορών, προδιαγραφών, προσδοκιών, σχέσεων εξουσίας και αντιστάσεων που σχετίζονται με άξονες διαφοροποίησης όπως είναι το φύλο, η φυλή, η εθνότητα, η κοινωνική τάξη, η  σεξουαλικότητα, η ηλικία και η κατάσταση της υγείας. Θα εξετάσουμε πώς υποκείμενα ή ομάδες βιώνουν την ανθρώπινη σωματικότητα –τόσο τη «δική» τους όσο και των «άλλων»- μέσα και πέρα από θεσμικά κανονιστικά πρότυπα ταυτότητας, μέσα και πέρα από τις στερεότυπες κατηγοριοποιήσεις του δυτικού πολιτισμού (νους-σώμα, ιδιωτικό-δημόσιο, ατομικό/βιολογικό σώμα- κοινωνικό/πολιτικό σώμα, φύση-κοινωνία, υλικότητα-πνευματικότητα, επιφάνεια-βάθος, κανονικό-αποκλίνον, θρησκεία-εκκοσμίκευση). Το «σώμα» δεν μπορεί να κατανοηθεί απλώς και μόνο ως «φυσική» οντότητα. Τα σώματα, ως μεμονωμένα αλλά και ως συλλογικά/συναθροισμένα (π.χ. με τη μορφή του «πληθυσμού»), όχι απλώς επηρεάζονται από κοινωνικά προτάγματα και πολιτισμικές προσδοκίες, αλλά και αποτελούν ενεργές επιτελέσεις της συγκρότησης και εννοιολόγησης της ίδιας της «φύσης».

Στο πλαίσιο αυτό, διερευνούμε τις έννοιες της σωματικότητας, ενσωμάτωσης και σωματοποίησης σε αναφορά με ευρύτερα ιστορικά βιοπολιτικά συμφραζόμενα. Έτσι, έμφαση δίνεται στις τεχνικές ενσώματης πειθάρχησης και αντίστασης/ανυποταξίας που επιτελούνται στο πλαίσιο λόγων, αναπαραστάσεων αλλά και θεσμικών σχηματισμών της νεωτερικότητας (ιατρική, εκπαίδευση, καταναλωτικά πολιτισμικά πλαίσια, μέσα επικοινωνίας, τέχνη κ.λ.π.). Ενδεικτικά παραδείγματα ενσώματων πρακτικών και υποκειμενικοτήτων που θα μας απασχολήσουν είναι: η φροντίδα για τη διατήρηση ενός «υγιούς» σώματος, η διαχείριση του πόνου, το σώμα ως καλλιτεχνικό πεδίο, η διαχείριση του στίγματος ή της αμηχανίας/συμπόνιας που συνήθως συνοδεύουν τις σωματικές διαφορές ή αναπηρίες, οι νέες τεχνικές βιολογικής αναπαραγωγής, οι αισθητικές επεμβάσεις, η εμπρόθετη διαφοροποίηση του σώματος (τατουάζ, τρυπήματα, κ.λ.π.). Παράλληλα, παραδείγματα που θέτουν το σώμα στο κέντρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως τα αμνημόνευτα και «χωρίς σημασία» σώματα που βρίσκονται περιθωριοποιημένα στα όρια του διανοητού, τα σώματα που εκτίθενται στη βία του πολέμου και του εκτοπισμού, τα σώματα της οικονομικής κρίσης, η διαμάχη γύρω από τη μουσουλμανική μαντίλα, θα αποτελέσουν βασικούς άξονες των συζητήσεών μας.

Επιπλέον, θα εστιάσουμε στο τι είδους ενσώματες υποκειμενικότητες παράγονται στην τραυματική συγκυρία της πανδημίας καθώς και στις ηθικοπολιτικές επιπτώσεις της πανδημίας στην ενσώματη συμβίωση.  Θα συζητήσουμε πώς η βιοπολιτική της πανδημίας αναδύεται ως συνθήκη διακυβέρνησης σωμάτων που κινδυνεύουν και πώς εντείνει την κοινωνική ανισότητα καθιστώντας κάποια σώματα περισσότερο ευάλωτα λόγω τάξης, φύλου, γεωγραφικής θέσης, προσφυγικότητας, εθνοτικής διαφοράς, αστεγίας, εγκλεισμού και αρτιμέλειας.

Το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος είναι διεπιστημονικό και διαθεματικό και διαμορφώνεται από τις συνάψεις της πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας και της τέχνης με τις θεωρίες φύλου, τις μετααποικιακές σπουδές, την ψυχαναλυτική θεωρία, και την πολιτισμική κριτική.

Συγγράμματα

  • Αθανασίου Α. (2007): Ζωή στο όριο, Αθήνα: Εκκρεμές
  • Μακρυνιώτη Δ. (επιμ.) (2004): Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις., Αθήνα: Νήσος
ΙΑΚΑ: Κεντρική σελίδα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας