Το άνοιγμα στους δύτες ενάλιων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων υπήρξε από δεκαετίες αίτημα της καταδυτικής κοινότητας, ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στους πρώτους χαρακτηρισμούς ενάλιων αρχαιολογικών χώρων ως επισκέψιμων ήδη το 2012 και 2015. Η πιλοτική, ωστόσο, λειτουργία του πρώτου Επισκέψιμου Ενάλιου Αρχαιολογικού Χώρου (ΕΕΑΧ) στην Ελλάδα, του κλασικού ναυαγίου κοντά στη νησίδα Περιστέρα στην Αλόννησο, πραγματοποιήθηκε μόλις το καλοκαίρι του 2020, προκαλώντας μεγάλο ενδιαφέρον και πολύ θετικές αντιδράσεις σε διεθνές επίπεδο.
Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων καταβάλλει ιδιαίτερη προσπάθεια τα τελευταία χρόνια για τη λειτουργία των ήδη χαρακτηρισμένων ΕΕΑΧ αλλά και για το σχεδιασμό νέων. Στόχος η απόδοση των ενάλιων μνημείων στην κοινωνία και, συνακόλουθα, η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού σε επιλεγμένες περιοχές.
Το εγχείρημα αυτό καθίσταται σήμερα ευχερέστερα δυνατό και χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας, η οποία επιτρέπει επιπλέον την πολυεπίπεδη γνωριμία με την ενάλια πολιτιστικής κληρονομιά και των μη καταδυόμενων.
Η διάλεξη θα δοθεί στην ομάδα "Εκδηλώσεις ΙΑΚΑ" του MS-TEAMS που είναι προσβάσιμη με κωδικούς του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ή ακολουθώντας τον σύνδεσμο. Η πρόσβαση είναι εφικτή και χωρίς τη χρήση του MS-TEAMS, από browser Google Chrome ή Microsoft Edge.
Θα παρουσιαστεί το πρόσφατο εγχείρημα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) για το άνοιγμα των πρώτων ΕΕΑΧ στην Ελλάδα, το οποίο ξεκίνησε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου BlueMed το 2017 και θα ολοκληρωθεί το 2023 στο πλαίσιο σχετικού έργου ΕΣΠΑ, συγχρηματοδοτούμενο από το ΠΕΠ Θεσσαλίας 2014-2021. Θα φωτιστούν οι επιμέρους πτυχές του έργου και οι ευρύτερες συνέπειες που αυτό είχε στην απόδοση της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς στο κοινό, καταδυτικό και μη, αλλά και στη διαμόρφωση του αναγκαίου θεσμικού πλαισίου.
Το καλοκαίρι 2020 ο Επισκέψιμος Ενάλιος Αρχαιολογικός Χώρος της Περιστέρας Αλοννήσου υποδέχτηκε τους πρώτους δύτες επισκέπτες. Η εμπειρία από την πιλοτική λειτουργία του ναυαγίου ως επισκέψιμου μνημείου περιλαμβάνει πολλές παραμέτρους: την ανάδειξη ενός αρχαίου ναυαγίου, τον συνδυασμός της προστασίας του μνημείου και του φυσικού περιβάλλοντος, τις εντυπώσεις των επισκεπτών, τη σχέση της τοπικής κοινωνίας με την πολιτιστική κληρονομιά και την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Θα παρουσιαστούν εν συντομία δύο διαφορετικές προτάσεις που βρίσκονται υπό εκπόνηση από το πρόγραμμα Ανδικάτ -Interreg Ελλάδα - Κύπρος 2014-2020 για τη δημιουργία καταδυτικών διαδρομών σε αρχαία ναυάγια που έχουν εντοπιστεί και τεκμηριωθεί στο αρχιπέλαγος των Φούρνων, και σε ναυάγια πλοίων και αεροπλάνων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Λέρο, που σχετίζονται με την "Μάχη της Λέρου" το 1943.
Η εξέλιξη της κατάδυσης και των δυνατοτήτων πρόσβασης του ανθρώπου σε μεγαλύτερα βάθη είτε με φυσική παρουσία είτε με τεχνικά μέσα (υποβρύχιες κάμερες, βαθυσκάφη, κλπ). Έτσι η πρόσβαση δυτών με φυσική παρουσία στην υποβρύχια πολιτιστική κληρονομιά (ΥΠΚ) έγινε επιτακτική και αναπόφευκτη. Ήδη το 2001, το βασικό αυτή τη στιγμή διεθνές νομικό κείμενο για την προστασία της ΥΠΚ, προβλέπει τη δυνατότητα και προτρέπει συγχρόνως, με όρους, την ελεγχόμενη και επιτηρούμενη για λόγους προστασίας, πρόσβαση. Κατά καιρούς, διάφορα κράτη, πολλά από τα οποία είναι πλέον κράτη-μέλη της Σύμβασης της ΟΥΝΕΣΚΟ (Κροατία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία), ανέπτυξαν διάφορες μεθόδους /τεχνικές πρόσβασης στους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους. Όχι πάντα με επιτυχία. Όμως όλες αυτές οι προσπάθειες συμβάλλουν ώστε μελλοντικά να βελτιωθούν οι προτεινόμενες λύσεις και να συμβάλλουν τόσο στην αποτελεσματικότερη προστασία των ενάλιων χώρων, όσο και στην καλύτερη προσβασιμότητα των δυτών και των μη καταδυόμενων.
Το πρόγραμμα είναι διαθέσιμο και σε εκτυπώσιμη μορφή [.pdf, 1,4MB].